De bibliotheek en het duurzaamheidsvraagstuk

In 2015 formuleerden de Verenigde Naties zeventien Global Goals for Sustainable Development (SDG’s). Deze doelen vormen een ontwikkelingsagenda tot 2030, waarmee dankzij concrete projecten de wereld, duurzamer, rechtvaardiger en gelijker wordt. De bibliotheek, specialist in kennisdeling en huiskamer van de stad, kan lokaal een bijdrage leveren aan het behalen van deze doelen, onder meer met voorlichting, programmering en collectie. Om samen met partners en inwoners, bewustwording en gedragsverandering te creëren. Om te onderzoeken waar bibliotheken nu staan in relatie tot het duurzaamheidsvraagstuk, leverde Probiblio in maart 2020 in opdracht van de Provincie Zuid-Holland een themarapportage op met de titel De bibliotheek en het duurzaamheidsvraagstuk. Maatschappelijke opgaven in relatie tot het bibliotheeknetwerk in Zuid-Holland. Hieronder zoomen we in op een aantal interessante uitkomsten uit dit onderzoek, om de link tussen bibliotheken en het duurzaamheidsvraagstuk te verhelderen. Op weg naar een duurzamere maatschappij In het Klimaatakkoord van Parijs dat in 2020 in is gegaan, is als belangrijkste doelstelling opgenomen: de opwarming van de aarde beperken tot ruim onder de 2oC, met als streven 1,5oC. Lidstaten hebben met elkaar afgesproken dat de EU in 2030 minstens 40 procent minder CO2 moet uitstoten. Alle EU-lidstaten moeten daarom klimaatplannen opmaken die worden getoetst door de Europese Commissie om te bepalen of de gestelde doelen behaald worden. Ook Nederland heeft doelstellingen geformuleerd naar aanleiding van het Parijs Akkoord en de eerder genoemde SDG’s. Deze zijn vastgelegd in de Klimaatwet. De Nederlandse overheid heeft de ambitie om in 2050 de CO2-uitstoot met 95% te hebben gereduceerd t.o.v. 1990, met als tussendoel 49% in 2030. Om deze doelen te behalen hebben de overheid, bedrijven en maatschappelijke organisaties een Klimaatakkoord opgesteld, waarin wordt beschreven hoe we de doelstellingen uit de Klimaatwet gaan bereiken. Daarnaast wil Nederland volledig circulair zijn in 2050. Het eerste doel uit het Rijksbrede programma Nederland Circulair in 2050 is ambitieus maar niet onhaalbaar: in 2030 moet Nederland al 50% minder primaire grondstoffen gebruiken (mineralen, metalen en fossiel). De transitie die moet worden doorgemaakt om de beoogde CO2-reductie ook daadwerkelijk te realiseren, heeft voor iedereen consequenties. Bedrijven maar ook burgers moeten andere keuzes maken als het gaat om bijvoorbeeld consumeren, wonen, werken en vervoeren. De transitie naar een duurzamer Nederland gaat gepaard met een belangrijke maatschappelijke verantwoordelijkheid. Vanuit deze nationale doelstellingen hebben veel provincies en gemeenten dan ook eigen klimaatdoelstellingen geformuleerd en het thema hoog op de agenda gezet. Burgers en duurzaamheid Nederlanders maken zich in toenemende mate zorgen om klimaatverandering. Maar voor maatregelen kijken zij veelal naar de overheid en het bedrijfsleven. Het merendeel van de Nederlanders denkt dat individuele acties weinig verschil maken. Desondanks is ruim een derde van de Nederlanders bereid zich duurzamer te gedragen als ze daarover meer informatie toegereikt zouden krijgen vanuit de overheid. Uit een Flitspeiling van Probiblio rond het thema duurzaamheid, uitgevoerd onder een 16.000 leden van de bibliotheek, blijkt dat het grootste deel van de ondervraagden in meer of mindere mate bezig is met het thema. Ruim de helft zou graag meer informatie willen over duurzamer leven, en dan vooral op het gebied van voeding, kopen van spullen in het huishouden en energie en isolatie van de woning. Met name jongeren tot 35 jaar en hoger opgeleiden zijn geïnteresseerd in duurzaamheid. Vrouwen verkiezen daarbij informatie over het kopen van kleding en spullen voor in het huishouden boven energie, isolatie van de woning, afval, klimaat en het vervoer. In die laatste onderwerpen zijn mannen juist meer geïnteresseerd. Bijna zes op de tien panelleden uit de Flitspeiling vindt het verstrekken van informatie en voorlichting over duurzaamheid passen bij de rol van de bibliotheek. Een kans voor bibliotheken De overheid verwacht veel van haar burgers, terwijl burgers op hun beurt vaak wachten op de overheid en het bedrijfsleven wanneer het gaat om verduurzaming. Waar de overheid vrij ver van de burger afstaat, staat de bibliotheek met haar laagdrempelige, publiek toegankelijke ontmoetingsplaatsen midden in de samenleving. De lokale verankering van bibliotheken maakt dat zij kan dienen als verlengstuk van nationale, regionale en lokale overheden en als verbinder en ondersteuner van lokale initiatieven en organisaties. Dit sluit goed aan bij een aantal van de kernfuncties van de bibliotheek: informeren, leren en ontmoeting & debat. De bibliotheek als partner in persoonlijke ontwikkeling, ter verbetering van maatschappelijke welvaart en welzijn. Bovendien blijken veel lokale, duurzame partijen, regelmatig op zoek te zijn naar een betrouwbare plek om hun kennis te delen en anderen te inspireren. De bibliotheek is zo’n plek. Jelmer Mommers, schrijver voor de Correspondent en auteur van het boek ‘Hoe gaan we dit uitleggen?’ stelde in een interview: “Duurzaamheid is nog nooit zo haalbaar geweest”. Veel oplossingen zijn reeds voorhanden. Maar we hebben het collectief nodig om de ambitieuze doelstellingen om te zitten in daadwerkelijke actie en daarmee resultaat. De samenleving moet in staat gesteld worden om bij te dragen aan een duurzame wereld van morgen. Met haar uitleenfunctie laat de bibliotheek al zien dat groei losgekoppeld kan worden van het verbruik van grondstoffen en dat delen net zo effectief is als hebben. Door middel van aantrekkelijke programmering en voorlichting maakt de bibliotheek haar bijdrage aan een duurzame samenleving nog groter. De bibliotheek kan vanuit haar onafhankelijke positie doelgroepen stimuleren, inspireren en prikkelen. Ze kan energietransitie en andere soms ingewikkelde duurzaamheidsthema’s begrijpelijk maken voor grote groepen burgers en hen activeren.

Met laagdrempelige programmering, collectie en door samen te werken met lokale partners kan de bibliotheek veel bereiken. Hiermee laat de bibliotheek bovendien aan haar gemeente zien hoe belangrijk haar rol in de maatschappij is.